Kwiaty w malarstwie XV, XVI i XVII w. Królewskiego Muzeum Sztuk Pięknych w Belgii.
Przedstawianie kwiatów zajmowało
ważną rolę już w starożytności. Kwiaty są obecne w egipskich
malowidłach, minojskich freskach i jako ozdoba ścienna rzymskich
willi.
W Rzymie i Grecji kwiaty były ściśle
związane z siłami boskimi. Na przykład Flora , Bogini wiosny i
kwiatów w starożytnym Rzymie, Chloris w Grecji, żona Zefira- boga wiatru
zachodniego. Jest często przedstawiana w tryumfalnym rydwanie,
udekorowanym kwiatami , w kwiatowym wieńcu na głowie i bukietem
kwiatów. Innym przykładem jest Wenus, bogini miłości, której
jednym z atrybutów jest róża.
Traktaty takie jak „ Historia roślin
„ Teofrasta i „ Historia Naturalna” Piliniusza Starszego
dostarczają nam wiedzy o właściwościach leczniczych i znaczeniu
roślin w kulturze antycznej.
Słowo raj- z gr. „paradeisos” , z
perskiego „pairidaeza” jest używane przez Kserofonta w
odniesieniu do ogrodu Cyrrusa. W Biblii znajdujemy informację w
księdze Genesis o” ogrodzie otoczonym murem, gdzie rosną
wszelkiego rodzaje roślin i kwiatów” jako symbolu szczęścia i
radości życia. W „ Pieśni nad Pieśniami „ otoczony ogród”
(Hortus conclusus) staje się synonimem boskiej miłości, a w
średniowieczu stanie się alegorią Kościoła pod przewodnictwem
Marii Panny.
Hortus conclusus ma także swój
świecki odpowiednik , opisany w 1237 r przez Guillauma de Lorris i
Jean de Meun- w „ Powieści o róży”
Na początku ery chrześcijańskiej,
Ojcowie Kościoła ( Klemens z Aleksandrii) zakazali przedstawiania
kwiatów w ikonografii religijnej. Ten zakaz stał się przyczyną
spadku znaczenia ogrodów na przestrzeni kolejnych tysiąca lat.
Chrześcijanski Zachód zmienił swoje spojrzenie dopiero po
wyprawach krzyżowych. Stopniowo antyczni bogowie i piękno ,
przestali stanowić zagrożenie dla Kościoła.
Większość roślin w ilustrowanych
średniowiecznych mszałach jest pochodzenia rodzimego oprócz róż
irysów i lili, ulubionych przez Rzymian , a uprawianych już przez
Kreteńczyków już 2 tys lat pne. Te trzy kwiaty zostały wymienione
w dziele „ Capitulaire de Villis” jako zalecane w
średniowiecznych ogrodach przez Karola Wielkiego. Po wyprawach
krzyżowych wzrosło zainteresowanie roślinami z bliskiego wschodu,
które mogły się zaaklimatyzować w ogrodach Pizy,Padwy , Florencji
i Ledy.
Kwiaty jako obiekty symboliczne mają
wiele znaczeń w zależności od kontekstu. Ich krótkotrwałe piękno
jest hołdem dla bogactwa i piękna przyrody, ale może również
wyrażać kruchość ludzkiego istnienia, przemijalność dóbr
ziemskich- np. liście zjadane przez owady.
Stopniowo kwiaty tracą znaczenie
symboliczne i stają się obiektami przyjemności dla zmysłów .
Symbolika owadów.
Owady latające, pełzające
pojawiają się często na płótnach równocześnie z kwiatami.
Podstawowa interpretacja ich symboliki ma związek z próżnością.
Muchy
W obrazach martwych natur są
przeciwieństwem motyli i oznaczają związek z szatanem ( Władcą
Much). Są symbolem grzechu , zła i często są związane z szeroko
pojętą zgnilizną.
Motyl
Jest symbolem duchowości . Greckie
słowo” psukhe” oznacza równocześnie i duszę i motyla. Obraz
wyłaniania się motyla z poczwarki symbolizuje duszę opuszczającą
ciało po śmierci. Metamorfoza ta może być również symbolem
przemiany duchowej człowieka. Dla chrześcijan motyl jest symbolem
zmartwychwstania i zbawienia.
Gąsienica.
Jest symbolem brzydoty, także duchowej
i zła.
